Ҫу уйӑхӗн 29-мӗшӗнче чӑваш тата танлаштаруллӑ литература пӗлӗвӗн кафедринче куҫӑн уйрӑмра 5 курсра, куҫӑн мар уйрӑмра 6 курсра вӗренекенсен диплом ӗҫӗсен ум хӳтӗлевӗ пулчӗ. Кӑҫал кафедрӑра пурӗ 25 студент тӗрлӗ специальностьпе диплом ӗҫӗ ҫырчӗ. Вӗсенчен 17 студент куҫӑм уйрӑмра вӗренет, 8 студент куҫӑн мар уйрӑмра. Чекушкина Е.П. доцент патӗнче хӑйсен пултарулӑх ӗҫӗпе хӳтӗленекен тата журналистикӑпа специализацине ҫӳренӗ студентсем диплом ӗҫӗ ҫырчӗҫ. Пурӗ - 6 ҫын. Ермакова Г.А. профессор патӗнче «Литература пӗлӗвӗ» специализацине ҫӳрекен 2 студент хӳтӗленеҫҫӗ. Федоров Ф.Ф. ассистент патӗнече «Музейпа архив ӗҫӗ» специализацине ҫӳренӗ 6 студент хӳтӗленет. Ильина Г.Г. доцент 2 студента халӑх сӑмахлӑхне пуҫтаракан тӗпчевҫӗсен пултарулӑхӗ тарӑх диплом ӗҫӗ ҫыртарчӗ. Куҫӑн мар уйрӑмра вӗренекен студентсем хӑйсен диплом ӗҫӗсене Абрамов В.А., Ильина Г.Г., Чекушкина Е.П., Владимимрова О.Г., Софронова И.В. доцентсем ертсе пынипе ҫырнӑ.
Пӗтӗмӗшле илсен, вӗренсе тухакан студентсен диплом ӗҫӗсем аванах пулса тухнӑ. Рецензи ҫыртарман, текста тата литература списокне нормӑпа килӗшӳллӗн йӗркеленмен студентсене ҫирӗп асӑрхаттару турӗҫ, хӳтӗлев валли йӗркене кӗртсе ҫитерме сӗнчӗҫ.
Акан 21-мӗшӗнче Чӑваш Республикин наци вулавӑшӗнче черетлӗ «Ҫӗнӗ ятсем уҫатпӑр» литература конкурсӑн ҫӗнтерӳҫисене чысларӗҫ, ӑна ятарласа регионсен хушшинчи VII «Кӗнеке халахсене килӳшӳ тупма пулӑшать» фестивале уҫнӑ кун ирттерчӗҫ.
Ку литература конкурса 2002 ҫулта йӗркеленӗ. 2004 ҫултанпа ӑна кашни икӗ ҫул хушшинче ирттерме килӗшсе таталнӑ. Ӑмартӑвӑн тӗп спонсорӗ — «Чӑваш Ен» ятлӑ социаллӑ тата культура программисене пулӑшакан фонд. Конкурса пуҫарса янӑранпа хаклавҫӑсем патне пурӗ 474 ӗҫ ҫитнӗ.
Хальхи ӑмӑрту пӗлтӗрхи пушӑн пӗрремешӗнчен пуҫласа кӑҫалхи пушӑн 31-мӗшӗччен пычӗ. Ӑна И.Я. Яковлевӑн юбилейне халалласа ирттерчӗҫ.
Пурӗ литература конкурсне 74-ӑн хутшӑнчӗҫ. Вӗсенчен 89% — хӗрачасемпе хӗрсем. Чӑваш Енри хастарсемсӗр пуҫне Санкт-Петербургпа Калуга хуинсенчен те хутшӑннине пӗлтерсе хӑвармалла. Пурӗ 86 хайлав ярса панӑ. 45 чӑвашла, 41 — вырӑсла. Ҫамрӑк ҫыравҫӑсем ытларах хӑйсене поэзинче тупасшӑн пулчӗ (пур ӗҫсен 63%), сахалтарах — драматургире (3 ӗҫ кӑна). 5 хутшӑнакана ҫӗнтерӳҫӗ кубокне пачӗҫ, тата тепӗр 20 ӗҫе лайӑх хаклав пачӗҫ.
Ҫӗнтерӳҫем ҫаксем пулӗҫ:
1.
Нумаях пулмасть Удмурт Республикин Глазов хулинче удмурт поэчӗ Ф.И.Васильев 75 ҫул тултарнине халалланӑ «Флор вулавӗсем 3» ӑслӑлӑхпа практика конференцийӗ иртрӗ. Конференцире ЧПУри чӑваш филологийӗпе культура факультетӗнче вӑй хуракан В.Г.Родионов, Г.И.Федоров, Г.А.Ермакова прфессорсем, В.А.Милютин доцент хутшӑнчӗҫ. Ӑсчахсем чӑвашпа удмурт литература тӗпчевӗсенчи актуаллӑ ыйтусене хускатрӗҫ, пӗр пеклӗхсемпе уйрӑмлӑхсене палӑртрӗҫ.
Ҫавӑн пекех нарӑс уйӑхӗн вӗҫӗнче ЧПГНИ йӗркеленӗ М.Р. Романов ҫуралнӑранпа 90 ҫул, Н.И. Егоров ҫуралнӑранпа 60 ҫул ҫитнине халалланӑ Пӗтӗм тӗнчери ӑслӑлӑх конференцийӗ «Чӑваш чӗлхи тата алтаистикӑн хальхи ҫивӗч ыйтӑвӗсем» ятпа иртрӗ. Конференцин икӗ секцийӗ ЧПУн чӑваш филологийӗпе культура факультетӗнче ӗҫлерӗ. Секцисен ӗҫне факультетри тӗпчевҫӗсемпе пӗрле инҫетри тата ҫывӑхри хӑнасем те хутшӑнчӗҫ. Вӗсем хушшинче: З.Г.Аминев (Ӗпхӳ),О.Н.Пятиков (Хусан), Ф.Ф.Гаффарова (Хусан), А.А.Емельянов (Пелепей), В.
Нумаях пулмасть Ҫеҫпӗл ячӗллӗ тӗп вулавӑшӑн В.Маяковский ячӗллӗ филиалӗнче Марина Карягина пултарулӑхне халалланӑ каҫ иртрӗ. М.Карягина — сӑвӑҫ, тележурналист, ҫыравҫӑ — паянхи чӑваш сӑмахлӑхӗн анинче хӑйӗн вырӑнне тупнӑ ӗнтӗ. Нумайӑшӗ унӑн «Хум пӑшӑлтатӑвӗ», «Тӑваткал тӗлӗксем», «Ыт-и, тӗкел-и», «Юрӑсӑр уй», «Дорога за город» сӑвӑ, «Хура тумлӑ арҫын» прозӑлла хайлав кӗнекисене пӗлеҫҫех пулӗ. Журналистикӑри ҫитӗнӳсемшӗн М.Карягина 2009 ҫулта Ҫемен Элкер премине тивӗҫлӗ пулчӗ. Чӑннипех те кӗҫӗн ӑрӑва каласа памалли те, вӗрентмелли те пурах поэтӑн.
Пултарулӑх каҫне сумлӑ поэт-писательсем, тепчевҫӗсем, студентсемпе шкул ачисем пуҫтарӑнчӗҫ. Ю.Сементер, Р.Сарпи, А.Хусанкай, Е.Нарпи сӑмах каларӗҫ. А.Хусанкай критик, тӗслӗхрен, М.Карягина поэзире чӑваш чӗлхине ҫивӗч туйни, экспериментсем тума шикленменни, авалхи асаттесен сӑмахӗсемпе те хӑюллӑ усӑ курнине палӑртса хӑварчӗ.
Поэт сӑввисем тӑрӑх чылай композитор юрӑ кӗвӗленӗ. В.Александров кӗвӗленӗ «Туйӑнать кӑна пуль» юрра Валентина Михайлова питӗ хитре шӑрантарчӗ.
| НАР | 19 |
Нарӑсӑн 18-мӗшӗнче Красноармейски (Трак) салинче Нестӗр Янкас сӑвӑҫ 100 ҫул тултарнине халалланӑ пысӑк савӑнӑҫлӑ каҫ иртрӗ. Унта Чӑваш патшалӑх университечӗн чӑваш тата танлаштаруллӑ литература пӗлӗвӗн кафедрин доценчӗ В.А. Абрамов хутшӑнса поэт пултарулӑхӗ ҫинчен доклад тунӑ. Ҫавӑн пекех университет тата факультет пирки районти шкул ачисене каласа панӑ, вӗрентекенсемпе те тӗл пулнӑ.
Тепӗр кун, нарӑсӑн 19-мӗшӗнче, Етӗрне хулинче Афиноген Кузьмин филологи наукисен кандидачӗ тата литературовечӗ 80 ҫул тултарнине анлӑ паллӑ тунӑ. Хулари наци гимназийӗнче шкул ачисемпе вӗрентекенсем йышлӑ пухӑннӑ. Халӑх умӗнче В.А. Абрамов доцент тухса калаҫнӑ, паллӑ тӗпчевҫе ӑшшӑн саламланӑ.
Иртнӗ вырсарникун, нарӑс уйӑхӗн 15-мӗшӗнче мӗнпур Раҫҫей халӑхӗ килте канас вырӑнне сывлӑхне ҫирӗплетме йӗлтӗр ҫине тӑчӗ. Чӑваш республикинче те «Йӗлтӗр йӗрӗ–2009» спортпа сывлӑх уявӗ кӗрлерӗ.
Мӗнпур предприяти ӗҫченӗсем, шкул ачисем, студентсемпе вӗрентекенсем, туслӑ ҫемьесем — пурте спортсменсемпе харӑссӑн йӗлтӗр ҫине тӑма тӑрӑшрӗҫ.
Ку черетлӗ уявран чӑваш филологийӗпе культура факультечӗн туслӑ йышӗ те пӑрӑнса юлас темерӗ, кашни ҫулхи пекех йӗлтӗр ҫине тӑчӗ.
Студентсен кӑмӑлне уйрӑмах вӗсемпе пӗрлех вӗрентекенсем, деканат ӗҫченӗсем те чупӑва тухни хавхалантарчӗ.
Кунта Родионовсен туслӑ ҫемйи — Виталий Григорьевич деканпа Эльвира Ильинична вӗрентекен, А.С. Егоровӑпа А.Л. Филиппов декан ҫумӗсем пулчӗҫ. Вӗсемпе пӗрлех А.Н. Лукина, О.Г. Владимирова, М.Г. Вазянова, И.В. Софронова та йӑл-йӑл ҫиҫсе тӑчӗҫ. Хастар та маттур «чӑн-чӑн спортсменка» Е.Р. Афанасьева доцент та йӗлтӗр ҫинче!
Студентсен йышне факультет спорторгӗ Леня Иванов хавхалантарса тӑчӗ.
Ӑмӑрту кану кунне самаях пуянлатрӗ, чуна кантарчӗ, кӑмӑла уҫрӗ.
| НАР | 14 |
Ӗнер, нарӑсӑн 13-мӗшӗнче, ЧПУн чӑваш филологийӗпе культура факультетӗнче Сӑваплӑ Валентин кунне халалланӑ уяв иртрӗ. Чи малтанах вӗренекенсем хӑйсен пултарулӑхӗпе савӑнтарчӗҫ. Пӗр-пӗрне саламласа янӑ «Валентинкӑсем» хуҫисене тупрӗҫ. Факультет ӗҫтешне Валентин Абрамова вӗренекенсем саламласа «чӗре» парнелерӗҫ. Хаваслӑ уяв вӑхӑтӗнче вӗрентекенсемпе студентсем тӗрлӗ вӑйӑсенче хастаррӑн хутшӑнчӗҫ. Конкурссенче палӑрнисене салам хучӗсем, пылак ҫимӗҫ парса хавхалантарчӗҫ. Уявра чи маттурри 11-07 ушкӑн студентки Миронова Алевтина пулчӗ. Малалла уява культура керменӗнчи хаваслӑ концерт тӑсрӗ.
Хусан патшалӑх университечӗн профессорӗ Х.Ю.Миннегулов "Мэдэни пюмга" хаҫатра (2.01.2009) ҫырнинчен: "Ашмарин — паллӑ тюрколог. Вӑл тӗрӗк халӑхӗсен чӗлхине, литературине, сӑмахлӑхне тата йӑли-йӗркине тӗпченӗ. Унӑн ӑслӑлӑх ӗҫӗсенче чӑваш чӗлхине тата халӑх сӑмахлӑхне тӗпчесси пысӑк вырӑн йышӑнса тӑрать. Вӑл хатӗрленӗ 17 томлӑ «Чӑваш сӑмахӗсен пуххи» словарь питӗ пысӑк пӗлтерӗшлӗ. Ҫавӑн пекех Ашмарин аслӑ вӗренӳ шкулӗсенче чӑваш чӗлхине вӗрентме хатӗрленӗ программӑсем тӑвакан пуҫаруҫӑ пулнине те палӑртмалла.
Паянхи вӑхӑтра ЧПУ ректорӗ Л.П.Кураков ертсе пынипе чӑваш филологийӗпе культура факультечӗн преподавателӗсем чӑваш чӗлхипе литератури тата культури аталантӑр тесе пӗтӗм чунтан тӑрӑшаҫҫӗ. Чӑваш патшалӑх университечӗ те паянхи кун чӑваш чӗлхипе литературин специалисчӗсене хатӗрлекен тӗп вырӑн шутланать. Кунта ҫавӑн пекех диссертаци канашӗ те ӑнӑҫлӑ ӗҫлет. ЧПУри ӑсчахсен ӗҫӗсене Раҫҫейпе Тӗрӗк тӗнчинче аван пӗлеҫҫӗ. Чӑваш филологийӗпе культура факультечӗ ӑслӑлӑха аталантарас тесе чылай ӗҫсем тӑвать.
И.Н. Ульянов ячӗллӗ Чӑваш патшалӑх университечӗн чӑваш филологийӗпе культура факультетӗнче вӑй хуракансем ӑслӑлӑхра малтисен ретӗнче пулни тата В.А. Милютин доцент кӗҫех Элиста хулинче (Калмӑк республики) иртекен фольклор ташшисен конференцине хутшӑнасси пирки эпир интернетра пӗлтернӗччӗ ӗнтӗ. Пирӗн ӗҫтешӗмӗр Калмӑк патшалӑх гуманитари институтӗнче иртнӗ семинар-практикумра «Чӑваш ташшин традицилле лексикинчи хӑшпӗр уйрӑмлӑхсем» темӑпа доклад тунӑ. Владимир Аркадьевич сӑмахпа каласа ҫеҫ мар, ташӑри хӑшпӗр уйрӑмлӑхсене хусканупа та кӑтартса парса Питӗр, Нальчик, Владикавказ, Якутск хулисенчен килнӗ хӑнасене тӗлӗнтернӗ. Калмӑк фольклорисчӗсене уйрӑмах ҫакӑ кӑсӑклантарнӑ: В.Милютин доцент кӑтартнӑ хӑшпӗр хусканусем, тӗслӗхрен, чӑваш хӗрарӑмӗсем мӑшӑрлӑ ташӑра ӳт-пӗве чӗтрентерсе ташлани, калмӑк халӑхӗ хушшинче анлӑ сарӑлнӑ хусканусен шутне кӗреҫҫӗ. Ҫакнашкал ташӑ пайрӑмӗсене Чӗмпӗр тӑрӑхӗнчи чӑвашсем ӑҫтан вӗреннӗ-ха? Ыйтӑва тӗплӗн сӳтсе-явнӑ май ҫакӑ паллӑ пулнӑ: асӑннӑ регионта тахҫан авал (ваттисем каланӑ тӑрӑх) калмӑксем те пурӑннӑ-мӗн.
Михаил Сунтал, Сарри Мишши, Михаил Желтов — ҫакӑ йӑлтах пӗр ҫын. Журналистикӑра тата литературӑра палӑрнӑ хыҫҫӑн вӑл ӑслӑлӑха парӑнтарма тӗв тунӑ та, малтан кандидат ӗҫне, каярах доктор диссертацине хӳтӗлесе философи наукисен тухтӑрӗ пулса тӑнӑ. Раштавӑн 22-мӗшӗнче ЧПУри чӑваш филологийӗпе культура факультетӗнче литература ӗҫне алла илекен 2 курс студенчӗсем шӑпах унпа тӗл пулу ирттерчӗҫ те ӗнтӗ. Михаил Павлович хайлав ҫырассин вӑрттӑнлӑхӗсемпе кӑсӑкланакан ҫамрӑксене хӑйӗн пурнӑҫӗн тӗрлӗ саманчӗсем ҫинчен питӗ интереслӗ каласа кӑтартрӗ. Литературӑна килекен кашни ҫыравҫӑн хӑйӗн шӑпи. Паллах, пурнӑҫра йывӑрлӑхсемсӗр те пулмасть, вӗсене ҫӗнтерме вӗренмелле тата шалти сасса итлеме те пӗлмелле. «Ҫын хӑй ҫак тӗнчене мӗншӗн килни пирки шутлама пуҫларӗ тӗк, вӑл пӗтмест, хӑйӗн тӗллевне шыраса тупатех. Анчах та хӑй ку тӗнчере мӗн туса пурӑнни пирки пӗри ҫирӗмре, тепри хӗрӗхре е тата каярах шута ӳкет», — палӑртрӗ прозаик, поэт, философ. Анлӑ тавра курӑмлӑ ҫынпа хутшӑнма студентсене чӑннипех те кӑсӑк пулчӗ.
+17.3 °C